Daarom hebben West-Vlaanderen en Noord-Frankrijk, met steun van de Europese Unie, Ecosystem opgericht. Zo kunnen de twee regio’s samen de muskusratten verdelgen.
In het begin van de 20ste eeuw werd de muskusrat vanuit Noord-Amerika in Europa geïntroduceerd. Vooral jagers en kwekers fokten de dieren voor hun pels. Af en toe ontsnapten ze echter uit de kwekerijen. Zonder natuurlijke vijanden konden ze zich verspreiden over het continent. Hoewel muskusratten herbivoren zijn en geen gevaar vormen voor de mens, zorgen ze toch voor veel overlast. De dieren graven holenstelsels in de oevers van grachten waardoor de omliggende grond kan inzakken. Rattenvangers proberen daarom muskusratten te vangen en te doden.
Om invasieve soorten zoals muskusratten te bestrijden, stelde de Europese Unie in 2015 een verordening in. Exoten stoppen namelijk niet aan de grens. De Unie koos voor een drietrapsaanpak. Eerst moet men voorkomen dat invasieve soorten zich kunnen verspreiden. Ten tweede moeten de lidstaten die dieren snel opsporen en verwijderen. Tot slot, als de dieren te stevig gevestigd zijn, moeten ze onder controle blijven om verdere schade te voorkomen. De Europese Commissie stelt ieder jaar een lijst op met exoten, waaronder de wasbeer, de grijze eekhoorn en dus ook de muskusrat.
De meeste muskusratten komen via Frankrijk België binnen. Hierdoor leven de knaagdieren vooral langs de Leie en IJzer in West-Vlaanderen. Waar Vlaanderen de dieren volledig probeert te verdelgen, is men in Frankrijk veel lakser. Hierdoor blijven ze via Frankrijk ons land binnenkomen. In 2013 doodden rattenvangers 1850 muskusratten, in 2019 steeg dat aantal tot 4000. Om het probleem van overlast gezamenlijk en gecoördineerd tegen te gaan, richtten Noord-Frankrijk en West-Vlaanderen, gesteund door de Europese Unie Ecosystem op. Het project heeft als doel watermilieus van Noord-Frankrijk en Vlaanderen te beschermen tegen invasieve soorten.
Ecosystem ontvangt 1,2 miljoen euro subsidies van de Europese Unie en 1 miljoen euro van de nationale overheden. Onder andere de Vlaamse Milieumaatschappij en de provincie West-Vlaanderen zijn belangrijke partners van het project. Zo onderzoekt de VMM in de betrokken gebieden of er muskusratten en andere exoten zijn. Deze informatie geeft de VMM dan door aan Noord-Frankrijk. “De samenwerking met Frankrijk verloopt vlot. We overleggen regelmatig met hen”, zo zegt Dan Slootmaeker, medewerker van de Vlaamse Milieumaatschappij.
Ecosystem verplicht Frankrijk niet om harder op te treden tegen de muskusrat. Maar toch is het project doeltreffend. Zo mag de VMM gebieden in Noord-Frankrijk onderzoeken. Ook de grenswerking is veel verbeterd en de Fransen volgen de voorplanting van de muskusratten goed op. “De instroom is lager dan in vorige jaren. Waarschijnlijk is dat voor een deel te danken aan het project”, verklaart Slootmaeker. Het probleem zit nu ook minder bij Frankrijk en meer in West-Vlaanderen zelf. De muskusratten zijn nu hier in de provincie en planten zich hier verder voort.
Maar dierenrechtenorganisaties zoals Animal Rights bekritiseren de uitroeiing van muskusratten. “Mollen en bevers graven ook in oevers, maar daar jagen we niet op. De overheid roeit de muskusratten uit omdat het exoten zijn. In de Europese wetgeving staat dat men maatregelen moet nemen tegen invasieve soorten. Maar die mogen zowel dodelijk als niet-dodelijk zijn. We hoeven ze niet uit te roeien“, vertelt Rowena Vanroy, campagnecoördinator van Animal Rights. Daarnaast sterven ook andere dieren door de jacht op de muskusrat. Vallen pletten deze dieren waarna ze verdrinken. “In Nederland is dat een groot probleem. In 2018 stierven er 8927 dieren als bijvangst. In België staan we daar verder in. Hier doen we beter ons best om de vallen af te schermen”, aldus Vanroy. In 2019 waren er 156 nevenvangsten. Vooral woelratten zijn het slachtoffer, maar ook eenden en waterhoenen komen in de vallen terecht.
Ecosystem loopt in september 2020 af, maar de EU kan het project nog een jaar verlengen. Hierop hoopt Slootmaeker, al vreest hij ervoor. “Met Europese projecten moet je innovaties in de kijker zetten. Dat is moeilijk bij rattenvangers, een beroep zo oud als de straat. Maar dan nog is de samenwerking met Noord-Frankrijk nu zo goed dat we ook zonder concreet project kunnen doordoen.” Ook nieuwe samenwerkingsverbanden met andere regio’s sluit Slootmaeker niet uit. “Misschien gaan we hetzelfde doen in Zeeuws-Vlaanderen, om daar aan de rattenpopulatie te werken.”
