In de week van 1 september geldt code geel en mogen alle kinderen vijf dagen naar school, van de kleuterklas tot het zesde middelbaar. Dat het een speciaal jaar zal worden, staat vast. "Iedereen is blij om weer naar school te kunnen, maar er is geen hoera-gevoel", klinkt het bij de onderwijskoepels.
Het Gemeenschapsonderwijs GO! is heel tevreden dat alle leerlingen op de eerste dag naar school kunnen. "Zo kunnen we doen wat onze taak is: alle leerlingen ondersteuning en kansen bieden", verklaart afgevaardigd bestuurder Raymonda Verdyck. "Dat neemt niet weg dat er ook bezorgdheden zijn. Ook ouders en leerkrachten hebben vragen. We moeten hen overtuigen dat alles in het werk is gesteld om iedereen veilig weer naar school te laten komen." "Er is een positieve spanning. Die is er elk jaar, maar dit jaar toch wat meer dan anders", vult Lieven Boeve, directeur-generaal van Katholiek Onderwijs Vlaanderen, aan. "Zelfs leerlingen van wie we het nooit hadden gedacht, zijn blij dat ze opnieuw naar school kunnen. Dat geldt zeker voor leerlingen in het secundair onderwijs, die het vorige schooljaar op een heel bijzondere manier beëindigd hebben."
Sommige leerlingen zijn al maanden niet volwaardig naar school kunnen gaan sinds de Nationale Veiligheidsraad midden maart besliste om vanaf 16 maart alle lessen op te schorten. Vanaf 18 mei gingen de scholen in Vlaanderen mondjesmaat opnieuw open. Een zo normaal mogelijke heropstart van de scholen op 1 september is prioriteit. Het recht op leren voor alle leerlingen staat voorop, ook als het coronavirus opnieuw opflakkert. Bedoeling is om zo veel mogelijk les in de klas te geven en onlinelessen te beperken. Digitale lessen kunnen volgens Vlaams minister van Onderwijs Ben Weyts (N-VA) een goede aanvulling zijn, maar echt afstandsonderwijs kan enkel een alternatief zijn als de veiligheid in het gedrang komt.
Het onderwijsveld werkte draaiboeken uit voor verschillende kleurencodes, afhankelijk van het pandemieniveau: groen als er zo goed als geen risico is, geel bij laag risico, oranje bij matig risico en rood bij hoog risico. Aan elk niveau zijn concrete maatregelen gekoppeld over onder meer het aantal leerlingen dat tegelijk op school zit, het aantal dagen op school, afstandsonderwijs, groepsactiviteiten, speelplaatsregels, mondmaskers, social distancing, verluchting, extra beschermingsmateriaal, inschrijvingen, stages, examens... Dinsdag starten de scholen in code geel. Dat wil voor het basisonderwijs onder meer concreet zeggen dat volwassenen een mondmasker moeten dragen bij contact met andere volwassenen of wanneer ze de afstandsregels niet kunnen respecteren. De speeltijd kan wel op een gewone manier doorgaan. Het is dus niet meer nodig om vier vierkante meter per leerling of per personeelslid te voorzien. In het secundair onderwijs dragen personeelsleden én leerlingen een mondmasker als de gezonde afstand niet gegarandeerd kan worden. Tijdens pauzemomenten in open lucht en tijdens sportactiviteiten mag het masker wel af. Klassen zijn ook niet meer beperkt tot slechts veertien leerlingen. Verdyck begrijpt dat de mondmaskerplicht in het secundair onderwijs niet evident is. "We moeten daarover een constructief gesprek met de leerlingen en leerkrachten aangaan. Ze moeten dit doen om zichzelf en elkaar te beschermen", aldus de topvrouw. Ze verduidelijkt dat de mondmaskers naar voren zijn geschoven om te garanderen dat er in de samenleving geen verhoogd risico ontstaat als de scholen opnieuw opengaan. Dankzij die extra veiligheidsmaatregelen kunnen alle leerlingen nu ook vijf dagen per week naar school, in plaats van vier, waar eerder sprake van was. Ze wijst er ook op dat scholen op zoek gaan naar mogelijkheden om de mondmaskerplicht leefbaar te maken. Zo kan er bijvoorbeeld lesgegeven worden in de buitenruimtes. "Op die manier kunnen leerlingen af en toe wat meer ademruimte krijgen", klinkt het. Lieven Boeve maakt zich wel wat zorgen over wat er zal gebeuren als de weersomstandigheden verslechteren. "Ramen openzetten in september kan perfect, maar wat als het goede weer ophoudt? Ik vrees dat het regelmatig dikketruiendag zal zijn."
Vanaf de tweede week van het schooljaar, kunnen scholen indien nodig al overschakelen naar code oranje. Dat kan heel regionaal gebeuren. De Risk Assessment Group (RAG) geeft een alarm en de lokale crisiscel evalueert de situatie. Het is uiteindelijk minister Weyts die bepaalt of de kleurencode verandert. Kleuters, leerlingen in het basisonderwijs en leerlingen van de eerste graad secundair onderwijs blijven bij code oranje voltijds naar school gaan. De oudere leerlingen gaan dan om de week naar school. Bij code rood verandert dat niet zo veel in het onderwijs. De kleuter- en lagere scholen blijven ook hier gewoon draaien met grotendeels dezelfde maatregelen als die van code oranje. Dat is ook op de secundaire scholen zo. "We hopen natuurlijk met z'n allen dat de wereld opnieuw naar code groen kan gaan, maar het virus is niet weg en we moeten realistisch zijn. Het zou mooi zijn als we het hele jaar in code geel kunnen blijven werken", stelt Verdyck nog.
Een school is een goed gecontroleerde omgeving, maar daar brengen kinderen slechts een achttal uur van hun dag door. Een van de bezorgdheden die Boeve nog heeft, is wat er gebeurt in de schoolomgeving. "Wat er buiten de scholen gebeurt, is deels een verantwoordelijkheid van de lokale besturen. Die moeten bijvoorbeeld nagaan of er samenscholingen zijn en of iedereen zijn mondmasker aan heeft waar dat nodig is", stelt de directeur-generaal. "Ook voor de vrije tijd speelt het jeugdwerk een rol, zeker op plaatsen waar jongeren weinig om handen hebben. Er is een alternatief nodig zodat ze niet samenkomen op straat."
De scholen zijn alvast voorbereid, maar een nulrisico bestaat niet. Boeve maakt een vergelijking met het verkeer. "We slagen er jammer genoeg niet in het aantal verkeersslachtoffers tot nul te herleiden, maar als samenleving kunnen we niet al het autoverkeer bannen", verduidelijkt hij. "De vraag is hoe we de risico's kunnen beperken." We moeten ook als samenleving opnieuw kunnen functioneren, luidt het nog. "Het virologische aspect is belangrijk, maar het maatschappelijke aspect is dat ook. We hebben een goed evenwicht nodig, want we kunnen een hele generatie niet aan zijn lot overlaten." De lockdown heeft namelijk al een impact gehad op de leerlingen. De vraag is alleen hoe groot die impact was. Om de schade op te meten, zowel de inhoudelijke en emotionele, moeten alle leerlingen volgens de onderwijskoepels bij de start van het schooljaar getest worden. Als die resultaten bekend zijn, kan naar een doel toegewerkt worden, klinkt het bij de koepels. "Leerlingen, en ook leerkrachten, hebben de voorbije periode heel wat meegemaakt. Ze konden niet naar school, konden hun vrienden niet zien en hebben misschien moeilijke familiale omstandigheden gekend. We moeten daar op een goede manier mee omgaan", zegt Verdyck. "Dat maakt dat 1 september een heel bijzonder moment zal worden."
